در ستایش تفاوت مندی اجتماعی، تحلیلی بر کنش نوعدوستانه عنایت آزغ

به موازات انتشار آتش سوزی بخش هایی از کلینیک سینا در تهران، یک ابرقهرمان واقعی، نیز ظهور کرد. در کنار همه اندوه تحمیل شده از آن شعله های سرکش بر جان ایرانیان، صدای یک جوانمرد خسته جان با گویش محلی، بیشتر از سایر حواشی خبر جلب توجه می کرد.صدایی که انبوه حضور تماشاگران خویشتن انداز نتوانست به محاقش ببرد. و اهمیت این کنش فردی از منظر جامعه شناختی از این روی است که بررسی و سنجش میزان و منشأ پدیدارهای آسیب شناختی جامعه و وقوف علمی نسبت به میزان، گستره و علل آن، از مسائل بااهمیت در نظر جامعه شناسان در یک قرن اخیر بوده است. در ایران که همواره جامعه در حال گذار از مظاهر سنت به اشکال مدرن فرض شده است و در این گذار تاریخی با حوادث و چالش های متعدد و گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی روبرو بوده و هست، توجه به آسیب های اجتماعی مشهودتر به نظر می رسد. برخی از محققان بر این باورند که ایران، در فرایند گذار شتابان از جامعه پیشامدرن به جامعه مدرن و در نتیجه جریان های نوسازی به برخی ضعف های هنجاری از جمله بی تفاوتی اجتماعی مبتلاست.
اساس هر نظم اجتماعی در عاطفه و تفاوت مندی است و در نقطه مقابل بی تفاوتی اجتماعی یک اختلال و آسیب اساسی در کارکردهای جامعه به حساب می آید.
اقدام نوعدوستانه و سرشار از اعتنای اجتماعی عنایت آزغ جوان فداکار رامهرمزی از این منظر واجد اهمیت بسیار است.
تجربه تاریخی دهه های اخیر نیز نشان می دهد جامعه شهری ایران به دلایل مختلف از بی تفاوتی اجتماعی بیشتری رنج می برد. ریشه این بی تفاوتی و بی اعتنایی را نظریه پردازان مختلف در نارضایتی اجتماعی، افزایش رفاه و بهزیستی، سرخوردگی و دلمردگی و مواردی از این دست دانسته اند.
از همین منظر و با توجه به موقعیت شغلی عنایت آزغ و تجربه از دست دادن شغل و روی آوردن به دست فروشی، انتظار عام این بوده که او در نتیجه همه این شکست ها می بایست در وضعیت عدم اتصال ذهنی- شناختی و کنشی با همنوعان، ساختارها و نهادها باشد و به هنگام وقوع آتش سوزی در آن کلینیک با بی علاقگی و بی اعتنایی به این واقعیت پیرامون نگاه کند و بیشتر از همه تماشاگران خویشتن انداز و رهگذران کم اعتنا، احساس مسئولیت نکند اما روایتی که او رقم زده فراتر از همه این تبیین های جامعه شناختی است. او به دل آتش زد تا جان شیرینش را بهای نجات جان هموطنان گرفتار در آن آتش مهیب سازد و در یک کن‌ش مشارکتی دگر خواهانه، اسباب حیرت و سپس تمجید هموطنان گردد. فهم چرایی آن وضعیت نامناسب در ایران، و درک علل کنش نوعدوستانه عنایت از حوصله بحث کنونی ما خارج است. آنچه واجد ارزش است این است که جامعه نه چندان بانشاط امروز ما، تلنگری را از یک دستفروش شهرستانی دریافت کرد که نشان حداکثری از نوعدوستی و دگرخواهی شجاعانه دارد، آنچه می تواند با توجه و پردازش درست و دقیق تکثیر و بازتولید شود، تا سنگ بنای دیگری برای توسعه به تاخیر افتاده این جامعه گردد. عنایت آزغ، در یک سوی هیچ دوگانه غیرقابل اعتنایی از جمله شهرستانی- تهرانی و مواردی از این دست قرار نمی گیرد. نه محصول پیشرفت های گرافیکی نوین است و نه توانش را از خیالات نویسنده اثر و تغییر هویت به مدد ابزارهای معجزه آسا بدست آورده، او یک انسان عادی از بطن جامعه ایرانی است که تنها بخشی از توانمندی‌های حیرت انگیز و درک اخلاقی اش از جهان پیرامون را به نمایش گذاشته است.
تمجید عنایت آزغ، نباید ما را از مداقه جدی در ساخت و سازمان امداد و مدیریت بحران در این جامعه بلاخیز غافل سازد.
سجاد بهمنی، مدرس گروه جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز